Rola diagnostyki obrazowej w leczeniu chorób narządu ruchu
Diagnostyka obrazowa oraz inne rodzaje diagnostyki ogrywają istotną rolę w prawidłowym leczeniu chorób narządu ruchu u dorosłych, dzieci i młodzieży.
Do najważniejszych badań należą:
- Diagnostyka rezonansu magnetycznego (MRI – Magnetic Resonance)
- Ultrasonografia narządu ruchu (MSK – ultrasonography)
- Badanie RTG (X-ray examination)
Inne użyteczne badania to:
- CT – tomografia komputerowa (CT – Computed Tomography) – stosowana rzadziej, głównie w przypadku rozległych złamań
- PET-CET – pozytonowa tomografia emisyjna (PET-CET) – stosowana prawie wyłącznie w diagnostyce nowotworów kości i struktur okalających
- Densytometria DEXA – do diagnostyki zaburzeń mineralizacji kości (osteopenia, osteoporoza, hipostoza, krzywica, nadmierna mineralizacja kości)
- EMG – badanie neurofizjologiczne przewodnictwa nerwów obwodowych i splotów nerwowych (Electromyography)
- Badania laboratoryjne – profile reumatologiczne, markery obrotu kostnego w osteoporozie, identyfikowanie chorób z autoagresji
- Badanie skanerem niskoemisyjnym – dotyczy zaawansowanych wad postawy w obrazie trójwymiarowym (3D).
Zdecydowanie najczęściej wykonywanym badaniem w diagnostyce ortopedycznej jest rezonans magnetyczny. Rozwój badań MRI przebiegał i przebiega w następujący sposób:
- Poprawa rozdzielczości i co za tym idzie – jakości badania, odbywała się poprzez konstruowanie urządzeń o wzrastającym natężeniu pola magnetycznego: 1,5 T (Tesla), 3,0 T do 7,0 T
- Zastępowanie rekonstrukcji badania 2D obrazami trójwymiarowymi 3D
- Zapewnianie większej prędkości wirowania głowicy aż do 640 rzędowych (skraca to czas badania oraz poprawia jakość obrazu MSK)
Aktualnie za najlepszy rezonans magnetyczny na świecie uznaje się MRI Toshiba Cannon Vantage Titan 3,0 T 3D. W omawianych technologiach przodują producenci japońscy i amerykańscy.
Pierwszy rezonans magnetyczny 7,0 T w Europie został oddany do użytku na Uniwersytecie Medycznym w Wiedniu ok. 12 lat temu. W tym mieście znajduje się też siedziba European Society of Radiology (ESR) – to obecnie największe radiologiczne towarzystwo medyczne na świecie. Zrzesza 58 000 członków, ustala standardy i jest najbardziej opiniotwórcze. W Wiedniu ma również siedzibę European Society of Musculoskeletal Radiology (ESSR).
Szwajcaria (Swiss Society of Musculoskeletal Radiology – SSSR), Austria (tu stworzono pierwszy ultrasonograf) i Japonia (pierwszy ultrasonograf z kolorowym Dopplerem) to kraje będące liderami w rozwoju diagnostyki obrazowej narządu ruchu.
Obecnie wobec powszechności dostępu do badań MRI i spadku ich cen omawiane badanie jest wykorzystywane głównie w ortopedii dorosłych i dzieci oraz w medycynie sportowej.
Najważniejszym ogniwem w profesjonalnej diagnostyce jest dobry radiolog (MSK Radiologist), który opisuje obraz wg standardów ESR.
Drugim narzędziem umożliwiającym badanie i (w wielu przypadkach) postawienie trafnej diagnozy jest ultrasonografia narządu ruchu. Pozwala ona na zbadanie narządów położonych powierzchownie (stawy zewnętrzne, pojedyncze ścięgna, mięśnie, więzadła, nerwy obwodowe, małe narządy). Jednym z głównych zastosowań USG jest diagnostyka USG stawów biodrowych u noworodków i niemowląt między 2 a 6 tygodniem życia. Kolejne badania powinny odbywać się co 6-8 tygodni, aż do osiągnięcia dojrzałości fizjologicznej obu stawów (physiological maturity).
Należy pamiętać, że badania te mają na celu uniknięcie DDH – rozwojowej dysplazji stawów biodrowych, która w odróżnieniu od wrodzonego zwichnięcia stawu biodrowego jest chorobą nabytą, rozwojową. Na świecie badamy głównie metodą profesora Reinharda Grafa (Wiedeń, Graz, Stolzalpe), w części stanów USA stosowana jest mniej znana metoda profesora Theodore’a Harcke’a z Uniwersytetu Delaware. USG jest użyteczne również w ramach badania uszkodzonych bądź przeciążonych mięśni, ścięgien, więzadeł położonych powierzchownie, zewnętrznych powierzchni otwartych stawów, cyst i nerwów obwodowych. Użyteczna jest też umiejętność posługiwania się przez badającego aplikacjami HD Color Doppler. Badania USG mają niestety swoje ograniczenia – nie pozwalają ocenić wewnętrznych powierzchni stawów, chrząstki stawowej, elementów leżących głębiej. Przydatne są natomiast do oceny zaburzeń mikrokrążenia przy entezopatiach i urazach, oceny cyst, treści płynnych.
Ultrasonograf jako jedyne urządzenie diagnostyczne posiada możliwość nieograniczonego badania w czasie rzeczywistym („na żywo”), co pozwala wykonywać badania dynamiczne (obraz w ruchu). Badania RTG mają zastosowanie w diagnostyce świeżych urazów kostnych (tu już wkraczamy w chirurgię urazową, nie ortopedię), ocenie braku zrostu kostnego oraz w ortopedii dziecięcej – do diagnostyki wad postawy u dzieci oraz do diagnozowania martwic aseptycznych kości u dzieci.
Innym badaniem wartym wspomnienia jest badanie EMG, bardzo użyteczne do diagnostyki uszkodzenia nerwów obwodowych oraz ucisków na nerwy obwodowe w zespołach ciasnoty międzypowięziowej. Badanie densytometrii DEXA jest z kolei podstawowym badaniem diagnostycznym, obok badania markerów obrotu kostnego, w leczeniu osteoporozy. Reasumując: badanie z zakresu diagnostyki obrazowej jest oczywistym wstępem do leczenia. Jego prawidłowe wykonanie umożliwia rozpoznanie choroby, a także powrót do pełnej sprawności oraz wielu aktywności.
Dr Marek Zeliński jest aktywnym członkiem następujących Towarzystw Diagnostyki Obrazowej Narządu Ruchu: SSRR – Swiss Society of Musculoskeletal Radiology, international fellow od 2017 r.; ISPNI – International Society of Peripheral Neurophysiological Imaging od 2012 r.; BMUS – British Medical Ultrasound Society od 2012 r.; S.I.M.S – French Society for Musculoskeletal Diagnostic Imaging od 2009 r., ESR – European Society of Radiology od 2009 r.; ESSR – European Musculoskeletal Radiology Society od 2009 r.